Miejsce upamiętnienia działalności żołnierzy 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej. Latem, jesienią i zimą w tym miejscu odprawiano uroczyste msze święte, m.in. w dniu Święta Niepodległości 11 listopada czy z okazji świąt Bożego Narodzenia. Organizowano zbiórki i defilady. Brali w nich udział żołnierze I batalionu 1 psp AK, zaproszeni goście i mieszkańcy osiedli. W historii podhalańskiego pułku zapisała się msza św. pogrzebowa w intencji poległego w bitwie szczawskiej 13 stycznia 1945 r. pchor. Zdzisława Kaszyckiego „Wiesława”. Partyzanta pochowano w mogile przy szlaku prowadzącym na Mogielicę. Po wojnie ciało ekshumowano i przewieziono na cmentarz parafialny w Kamienicy. Ostatecznie pchor. „Wiesław” spoczął na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Po zakończeniu działań wojennych, pomimo prześladowań polskiego podziemia przez władze komunistyczne i Sowietów, odprawiono mszę św. przy krzyżu partyzanckim w sierpniu 1946 r. Do tradycji odprawiania nabożeństw powrócili harcerze z Łagiewnik w 1984 r. Przez lata drewniany krzyż był wielokrotnie odnawiany. Terenem wokół krzyża opiekuje się pani Rozalia Mazur z Wyrębisk (Zalesie) wraz z rodziną. Dzięki jej staraniom miejsce to przez lata, zarówno w czasie świat patriotycznych, jak i na co dzień, pozostaje świadectwem pamięci o żołnierzach podhalańskiego wojska. W 2014 r., w ramach projektu utworzenia ścieżki historyczno-edukacyjnej im. kpt. Juliana Krzewickiego „Filipa”, przed krzyżem partyzanckim ustawiono obelisk z dwiema tablicami. Na pierwszej upamiętniono ostatniego dowódcę 1 psp AK oraz komendantów poszczególnych batalionów. Na drugiej tablicy upamiętniono żołnierzy-leśników walczących z niemieckim i sowieckim okupantem w latach 1939-1956. Nieopodal krzyża znajduje się tablica, zawierająca informacje i fotografie związane z miejscem pamięci. Krzyż partyzancki został odnowiony przez Nadleśnictwo Limanowa w 2016 r. Krzyż znajduje się przy zielonym szlaku PTTK, prowadzącym z przełęczy Słopnickiej (758 m n.p.m.) na Mogielicę.
Zdjęcie główne: Zalesie. Wyrębiska. Krzyż partyzancki. Fot. J. Wolski
