W czasie II wojny światowej rejon Szczawy stanowił miejsce stacjonowania oddziałów partyzanckich AK, żołnierzy placówki AK „Kuźnia” Kamienica – Słopnice oraz 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK. Za działalność dywersyjną partyzantów oraz wsparcie przez lokalną społeczność niemiecki okupant przeprowadził kilkanaście pacyfikacji wsi Kamienica i Zalesie oraz stoczył tzw. bitwę szczawską z żołnierzami I baonu 1 psp AK. 27 lipca 1985 r. (inne źródła podają 1986 r.) w centrum Szczawy ustawiono pomnik. Jedną z tablic poświęcono pamięci żołnierzy 1 psp AK. Na drugiej upamiętniono członków organizacji konspiracyjnych, którzy oddali swoje życie walcząc o wolność ojczyzny w latach 1939-1945. Nad pierwszą tablicą umieszczono wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej w otoczeniu wojskowych sztandarów i orła w koronie. Nad drugą tablicą, po latach, zamieszczono symbol Polski Walczącej oraz orła w koronie. Przed pomnikiem corocznie w niedzielę po 15 sierpnia odbywa się apel poległych, inaugurujący obchody związane z Odpustem Partyzanckim w Szczawie.
Zdjęcie główne: Szczawa – pomnik partyzancki. Fot. J. Wolski