W czasie okupacji w działalność konspiracyjną angażowali się członkowie lokalnej społeczności. Szczególną rolę odegrali Cystersi, których opactwo stanowiło ważny punkt oparcia i schronienia dla osób poszukiwanych. W ramach działalności konspiracyjnej obsługiwano skrzynkę kontaktową i skrytkę partyzancką. W murach klasztoru zorganizowano odbiornik radiowy, w celu nasłuchu zagranicznych stacji radiowych i walki z niemiecką propagandą. Do zaangażowanych duchownych w sposób szczególny należeli: o. opat Benedykt Biros, o. przeor Dominik Jurkowski, o. dr Stanisław Kiełtyka, ks. Antoni Matejkiewicza, o. Hubert Kostrzański. W klasztorze organizowano tajne nauczenie, które wspierali ukrywający się nauczyciele i profesorowie z różnych zakątków okupowanego kraju. O. Hubert Kostrzński „Mirt” pełnił funkcję kapelana Obwodu AK Limanowa oraz II batalionu 1 psp AK. Na dziedzińcu klasztoru na kilku płytach upamiętniono uczestników konspiracji, zasłużonych duchownych, poległych rodaków, żołnierzy WP oraz ofiary niemieckiej pacyfikacji os. Smykań z 18 września 1944 r. Szczególnie warta polecenia jest wizyta w Muzeum Klasztornym. Wśród eksponatów m.in. stare monety, uzbrojenie, pamiątki po Władysławie Orkanie – poecie, uczniu szkoły prowadzonej przez Cystersów w Szczyrzycu.
Zdjęcie główne: Szczyrzyc – Klasztor OO. Cystersów – widok ogólny. Fot. J. Wolski